- M. i Ch. Knill opracowali Programy Aktywności, w których rozwija się z dzieckiem kontakt społeczny, ruch i zabawę. Programy te pozwalają dziecku:
-poznać własne ciało
- pobudzają dzieci do aktywności i działania;
-aktywizują dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym;
-uporządkowują zachowanie dzieci niedostosowanych społecznie.
Zaletą programów jest zabawowa forma muzyczno - ruchowa. Muzyka jako element stymulujący i podwyższający uwagę w tych programach odgrywa dużą rolę. Dzięki słuchaniu specjalnego tonu sygnatury muzycznej na początku i na końcu zajęć dziecko uczy się rozpoznawać sytuację, a to przygotowuje je do określonej aktywności. Program przeprowadzany jest regularnie o stałej porze.
- Elementy Pedagogiki zabawy:
Zabawa jest dominującą formą aktywności dziecka w wieku przedszkolnym. Zajęciem przez dzieci lubianym, atrakcyjnym, przyjemnym. W celu wspomagania rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, wzbogacania doświadczeń, rozwijania nowych umiejętności stosuje się metody pedagogiki zabawy w formie: zabaw stymulacyjnych z użyciem chusty animacyjnej, pląsów, korowodów, tańców integrujących grupę, zabaw ruchowych, zajęć ze słowem i piosenką. Zajęcia prowadzone w oparciu o tę metodę stanowią dla dziecka okazję do radości oraz przyjemnego spędzania czasu.
- Metoda Kinezjologii edukacyjnej P. Dennisona
Ćwiczenia kinezjologii edukacyjnej służą kształtowaniu gotowości dziecka do uczenia się.
Według twórcy metody „Ruch jest drzwiami do uczenia się”, dlatego stosowanie odpowiednich ćwiczeń ruchowych ma integrować funkcje mózgu i ułatwiać proces nabywania nowych umiejętności, tworzenia pojęć, rozwijać myślenie.
Typowymi dla metody są min: kilkakrotne w ciągu dnia picie wody mineralnej niegazowanej, wykonywanie ruchów naprzemiennych (z przekroczeniem linii środkowej ciała, np. dotykanie prawym łokciem lewego kolana i następnie lewym łokciem prawego kolana), kreślenie tzw. „leniwych ósemek”. Ćwiczenia Dennisona rozwijają koncentrację uwagi, wyciszają, stosować je można również jako etap przygotowawczy do zajęć właściwych.
- Metoda Ośrodków pracy Marii Montessori
Hasłem, które oddaje ideę metody Marii Montesorii jest zdanie, które ona sama sformułowała - ,,Pomóż mi zrobić to samemu”.
W Metodzie Montessori zapewnione jest specjalnie przygotowane otoczenie, w którym dzieci mogą swobodnie pracować z wybranymi przez siebie materiałami. Wykonywanie celowych prac przez dziecko pod przewodnictwem dorosłego prowadzi do rozwoju jego koncentracji i samodyscypliny. Dziecko może pracować w zgodzie z własnymi możliwościami, we własnym tempie i w spokoju. Pedagog obserwuje dziecko i przygotowywuje dla niego odpowiednie materiały i zadania.
Główne cele metody realizowane są m.in. poprzez:
- rozwijanie u dziecka samodzielności i wiary we własne siły
- uczenie go szacunku do porządku, pracy własnej oraz innych,
- pomoc w osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem
- wypracowanie u dziecka postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie zewnętrznym przymusie
- uczenie reguł społecznego współdziałania i pracy w grupie, a przede wszystkim poprzez rozwijanie indywidualnych uzdolnień.
- Metoda W. Sherborne
Nazywana inaczej Metodą Ruchu Rozwijającego.Celem metody jest wspomaganie prawidłowego rozwoju dziecka i korekcja jego zaburzeń. Stąd ważne miejsce w metodzie zajmuje wielozmysłowa stymulacja psychomotoryczna i społeczna, oparta o ruch, jako czynnik wspomagania. Ma właściwości relaksu, oparta jest na zabawie. Dostarcza psychicznych i fizycznych doznań, które pobudzają świadomość ciała, kontrolę nad nim, podorując dobre samopoczucie.
W metodzie wyróżnia się cztery grupy ćwiczeń:
- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała;
- ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie;
- ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerami grupy;
- ćwiczenia twórcze.
W proponowanych ćwiczeniach dochodzi do integracji własnego ciała i jego poznania. Poczucie wzajemnej bliskości ćwiczących partnerów, ułatwia akceptację niedoskonałej cielesności dziecka. Ćwiczenia dają poczucie bezpieczeństwa oraz zaufania do siebie i do innych. Wykonywane w grupie, budują więzi grupowe i interpersonalne. Zajęcia metodą W. Sherborne stanowią element doskonałej zabawy. Dając chwile odprężenia, są czynnikiem w rozładowaniu napięć i tym samym obniżają spastyczność.
„Każdy może mieć sukces” – to dewiza twórczyni metody Ruchu Rozwijającego.
- Metoda stymulacji polisensorycznej
To metoda rozkładania poleceń na etapy z powodu znacznie opóźnionego czasu realizacji, czyli uczenie polisensoryczne.
Zaburzenia w funkcjonowaniu analizatorów zakłócają, a często uniemożliwiają dzieciom nabywanie nowych doświadczeń i umiejętności. Rolą metody stymulacji polisensorycznej jest usprawnianie wszystkich zmysłów: czucia, dotyku, węchu, smaku, wzroku, słuchu, tak by umożliwić dzieciom zintegrowane, wielozmysłowe poznawanie świata.
Ćwiczenia stymulacyjne są proste, nawiązują do wczesnych dziecięcych czynności i doświadczeń poznawczych, zaś materiały stosowane podczas zajęć są łatwo dostępne.
Przykładowe ćwiczenia służące stymulacji:
- czucia (wewnętrznego): stanie na równoważni, huśtanie w kocu, podskoki na materacu, trampolinie, bujanie w toczku rehabilitacyjnym;
- zmysłu dotyku: masowanie całego ciała dłońmi terapeuty, pocieranie dłoni (innych części ciała) przedmiotami o różnorodnej fakturze, wielkości, twardości i kształcie, przesypywanie materiałów sypkich np. piasku, ziaren zbóż, zabawy w wodzie, manipulowanie tworzywami przekształcalnymi: ziemią, masą solną, plasteliną, ciastoliną, gliną, itp.
- zmysłu węchu: wąchanie artykułów spożywczych i innych zapachów np. kosmetyków;
- zmysłu smaku: smakowanie potraw, rozpoznawanie pokarmów na podstawie smaku, różnicowanie smaku słodkiego, kwaśnego, słonego, gorzkiego;
- narządu wzroku: dostarczanie bodźców wielobarwnych (wystrój sali, środki dydaktyczne), wyodrębnianie figury z tła, rozpoznawanie osób, zwierząt i przedmiotów na obrazkach, rozpoznawanie kolorów;
- narządu słuchu: słuchanie szelestów, szumów, dźwięków wydawanych przez ludzi, zwierzęta, przedmioty, rozróżnianie ich, lokalizowanie źródła dźwięku
- Metoda Dobrego Startu
Zajęcia składają się z kilku etapów:
- zajęcia wprowadzające (ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w schemacie ciała, uczenie się piosenki),
- zajęcia właściwe:
- ćwiczenia ruchowe (zabawy ruchowe nawiązujące do treści piosenki),
- ćwiczenia ruchowo - słuchowe (wystukiwanie rytmu do śpiewanej piosenki na bębenku, woreczkach z grochem, itp.)
- ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe (wykonywanie wzorów literopodobnych, liter w rytm śpiewanej piosenki: rysowanie w powietrzu, na stole, na tackach z kaszą, tabliczkach, papierze),
- zajęcia końcowe (ćwiczenia relaksacyjne, oddechowe, wyciszające).
Zajęcia są prowadzone z grupą dzieci lub w formie zajęć indywidualnych. Założeniem metody Dobrego Startu jest jednoczesne rozwijanie mowy, funkcji wzrokowych, słuchowych, dotykowych, motorycznych oraz współdziałanie między tymi funkcjami (tzw. integracja percepcyjno- motoryczna).
- Metoda czytania całościowego Domana
Metoda jest kontynuacją metody Faya. W metodzie tej wychodzi się z założenia, iż na drodze rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć najważniejszych obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej. Są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa oraz sprawność rąk. Wykorzystuje się w niej etykiety z napisanymi na nich drukiem wyrazami. Kilkakrotnie w ciągu dnia następuje krótka kilkusekundowa ekspozycja każdej z etykiet z towarzyszącym jej głośnym odczytaniem treści napisanego wyrazu. Po jakimś czasie dzieci spostrzeżeniowo odpoznają etykiety – potrafią przyporządkować obrazom graficznym wyrazów ich warstwę znaczeniową. Czytanie całościowe wyrazów można wykorzystywać w procesie komunikowania, wówczas dziecko chcąc wyrazić swą potrzebę lub prowadząc dialog komunikacyjny wskazuje etykietę o określonej treści .
- Muzykoterapia
Muzykoterapia polega na wykorzystywaniu wpływu muzyki na psychofizyczny rozwój dziecka oraz łączeniu dobieranych bodźców dźwiękowych z aktywnością ruchową.
Jest to metoda, przy pomocy której można stworzyć sytuacje dostarczające sposobności do zaspokojenia potrzeb psychicznych i fizycznych dzieci. Uwrażliwia na odbiór bodźców z otoczenia, wpływa na rozwój świadomości swojego ciała, koncentrację uwagi, pamięć, wyobraźnię.
W trakcie zajęć muzykoterapeutycznych dzieci mają możliwość przeżycia i doświadczania czterech podstawowych sytuacji terapeutycznych:
- odreagowania (uwalnianie napięć, emocji),
- rytmizacji (uważne słuchanie, wyrabianie poczucia rytmu),
- relaksacji ( odprężenie, wyciszenie, ukojenie),
- aktywizacji (poczucie sprawstwa; „działam, jestem twórcą”, ożywienie).
- Alternatywne metody komunikowania się
Posługiwanie się mową werbalną nie jest dostępne dla wszystkich wychowanków. By pomóc dzieciom komunikować się: rozumieć kierowane do nich polecenia, zaś przede wszystkim nauczyć je nadawania komunikatów będących wyrazem potrzeb, przeżyć i emocji, wykorzystujemy metody komunikacji alternatywnej: język gestów naturalnych oraz piktogramy.
Język gestów naturalnych
Proste gesty stosowane często przez ludzi spontanicznie towarzyszące mowie werbalnej mogą być zastosowane jako podstawowa metoda komunikowania się. Wówczas bazą dla porozumiewania się jest nadanie spontanicznym dotychczas gestom funkcji symbolicznej – gesty mają symbolizować przedmioty i zdarzenia oraz proste cechy przedmiotów, np. wysokie wspięcie na palcach - „coś jest duże”, imitowanie picia gestem –„chce mi się pić”, pogrożenie palcem - „nie wolno”. Gestykulację stosuje się podczas wspólnego działania, w zabawie, w próbach intencjonalnego porozumiewania się.
Piktogramy
Piktogramy to metoda polegająca na posługiwaniu się obrazkami w celach komunikacyjnych.
Zestaw 600 obrazków o wymiarach 10x10 cm podzielony jest na kilkanaście kategorii np. osoby, ubranie, jedzenie, itp. Poszczególne pojęcia przedstawione są w formie uproszczonych rysunków. Piktogramy są wyraziste, nie posiadają zbyt wielu szczegółów. Obrazek podstawowy na piktogramie jest biały, jego tło czarne - uzyskany w ten sposób kontrast eksponuje treść znaku. Każdy obrazek ma podpis informujący o znaczeniu danego znaku. Z piktogramów tworzyć można plan dnia pobytu dziecka w szkole odpowiadający kolejno wykonywanym przez dzieci czynnościom. Można również tworzyć indywidualne książki komunikacyjne dla dzieci posługujących się piktogramami, według potrzeb i możliwości każdego wychowanka.
Literatura:
- M.Frostig,D.Horne: Wzory i obrazki-Poziom Podstawowy.Warszawa 1989, Pracownia Testów Psychologicznych PTP
- J-Francis-Williams: Dzieci ze specjalnymi trudnościami w nauce.Warszawa 1975, PZWL
- J. Doroszewska - Pedagogika Specjalna ; Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981 Dziecko niepełnosprawne w rodzinie pod red. I. Obuchowskiej ; Warszawa 1999
- Pedagogika Specjalna pod red. W. Dykcik ; Poznań 2001
- Z. Sękowska - Wprowadzenie do Pedagogiki Specjalnej ; Warszawa 1998
- Bogdanowicz M. Kisiej B. Przasnyska M. Metoda Weroniki Sherborne w terapii wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP Warszawa 1989r.
- Dykcik W. Pedagogika specjalna Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1997r.
- Knill Ch.: Komunikacja i dotyk, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Warszawa 1997.
- Kosińska A. Polak A. Żiżka D. Uczę metodą ośrodków pracy, WPiS Warszawa 1999r.
- Zabłocki K.J. Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 1998r.
